Jaka powinna być uczelnia prowadząca zrównoważony rozwój? Na jakie nowe obszary działalności trzeba się otworzyć?
Na wstępie warto krótko zdefiniować, co rozumiemy pod pojęciem celów zrównoważonego rozwoju, które zostały przyjęte w Agendzie 2030 Organizacji Narodów Zjednoczonych. Cele te zdefiniowano w pięciu obszarach: ludzie, planeta, dobrobyt, pokój i partnerstwo, a te podzielono na 17 konkretnych celów. Mówiąc krótko, chodzi o to, aby żyło nam się na naszej planecie zdrowiej, bezpieczniej, dostatniej, w zgodzie i przyjemniej. Jako uczelnia techniczna wytyczamy kierunki najbardziej potrzebnych działań, jakie możemy podjąć w zakresie badań naukowych i edukacji, aby skuteczniej wskazane cele osiągać. Uruchamiamy projekt zielonego kampusu, czyli szereg działań nakierowanych na budowanie świadomości, wspólnoty proekologicznej. Rozpoczynamy ocenę efektywności wykorzystania energii elektrycznej i cieplej w Uczelni. W niedługim czasie na terenie kampusu powinny pojawić się stacje ładowania samochodów elektrycznych. Nasze działania są holistyczne i uwzględniają zarówno cele krótko-, jak i długoterminowe.
Droga do zmian jest procesem. Jakie działania podejmuje PŁ, rozwijając zrównoważony rozwój?
Pierwszym krokiem podjętym przez Magnificencję Rektora PŁ było powołanie Zespołu ds. zrównoważonego rozwoju, którego zadaniem jest planowanie i koordynacja działań Uczelni w kierunku osiągania celów zrównoważonego rozwoju. Trzeba tu zaznaczyć, że w międzynarodowych rankingach, społeczna odpowiedzialność uczelni jest w coraz ważniejszym wskaźnikiem.
W pierwszej kolejności Zespół przeprowadził badania ankietowe wśród studentów i pracowników PŁ. Na podstawie wyników tych badań stwierdziliśmy, że musimy sprostać wyzwaniom zarówno w zakresie świadomości celów zrównoważonego rozwoju, jak i konkretnych codziennych działań podejmowanych w tym zakresie. Zespół pracuje nad wydaniem dokumentu, swoistej mapy drogowej, którą nazwaliśmy: Politechnika Łódzka w drodze do zrównoważonego rozwoju. Określimy tam cele, jakie chcemy osiągnąć do roku 2030.
Wspomniał Pan Rektor o badaniu przeprowadzonym przez Zespół ds. zrównoważonego rozwoju. Które wnioski są dla nas powodem do zadowolenia, a w jakich obszarach musimy podjąć szybko nowe działania?
Jak pokazały badania ankietowe ponad 40% pracowników i 60% studentów nie słyszała o wspomnianej Agendzie 2030 ONZ. Słaba jest też rozpoznawalność konkretnych celów zrównoważonego rozwoju. Wkrótce ogłosimy wyniki ankiet i ich pogłębioną analizę. Zatem pierwszym celem działania Zespołu powinny być poprawa wiedzy i świadomości o celach zrównoważonego rozwoju w naszej społeczności akademickiej.
Silnie akcentuje się III misję uczelni. Jak ten obszar działalności można wykorzystać do zwiększenia świadomości społecznej w kwestii zrównoważonego rozwoju?
Ważnym elementem najbliższej ewaluacji dyscyplin naukowych jest ocena wpływu działalności uczelni na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki. Znaczenie tej tzw. III misji podkreśliliśmy w obecnej kadencji rektorskiej przez m.in. organizację konkursu na najlepiej przygotowany opis wpływu badań. Polega on na wskazaniu dowodów praktycznych korzyści, jakie wyniki prac naukowych przyniosły m.in. dla poprawy jakości życia ludzi, czystych technologii, źródeł zielonej energii.
To nie jedyny przykład naszego zaangażowania. Z inicjatywy Ministerstwa Klimatu i Środowiska jesteśmy, wraz z 14 innymi uczelniami, sygnatariuszami listu intencyjnego, w którym wyrażamy wolę wspólnych działań określających kierunki przeciwdziałania skutkom suszy oraz niedoborowi zasobów wodnych w Polsce (szusza.gov.pl).
Które spośród 17 celów zrównoważonego rozwoju są dla PŁ priorytetowe?
Wszystkie 17 celów należy uznać za ważne. Dla Politechniki Łódzkiej jako uczelni technicznej priorytetowe są te, na które możemy mieć konkretny wpływ w zakresie edukacji i nauki, są to m.in.: dobra jakość edukacji, czysta i dostępna energia, innowacyjność, przemysł, infrastruktura, dobre zdrowie i jakość życia, czysta woda i warunki sanitarne.
Jak dotychczasowa działalność uczelni wpisuje się w cel związany z innowacyjnością, przemysłem i infrastrukturą?
Na to pytanie mógłbym długo odpowiadać. Politechnika Łódzka może się pochwalić dużą liczbą patentów, technologii inżynierii materiałowej, m.in. wytwarzania grafenu, nowej generacji opatrunków, technologii chemicznych i włókienniczych. Otrzymujemy zlecenia na opracowania przemysłowe od takich firm jak Airbus czy Europejska Organizacja Badań Jądrowych CERN.
Kończymy realizacje projektu ze środków Unii Europejskiej na opracowanie systemu monitoringu dla Grupowej Oczyszczalni Ścieków w Łodzi minimalizującego emisję zanieczyszczeń do środowiska wodnego. To tylko niektóre z naszych działań.
W osiągnięciu celów zrównoważonego rozwoju wskazuje się na kluczowe znaczenie partnerstwa.
Taką współpracę już podjęliśmy. W roku 2019 Politechnika Łódzka wspólnie z Uniwersytetem Łódzkim i Uniwersytetem Medycznym podpisała deklarację zrównoważonego rozwoju. Patronem projektu jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi. Niestety czas pandemii zahamował wspólne działania planowane w obszarze odnawialnych źródeł energii, doradztwa energetycznego oraz wpływu środowiska na zdrowie człowieka. Teraz czas do nich wrócić. Dobrze rokuje również współpraca z miastem i regionem. Niedawno uczestniczyłem w konferencji „Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Łodzi” zorganizowanej przez Interdyscyplinarne Centrum Studiów Miejskich Uniwersytetu Łódzkiego. Politechnika Łódzka koordynuje współpracę łódzkich uczelni z przedsiębiorstwami, miastem i regionem w ramach klastrów ICT Polska Centralna, LODZistics i Fala Energii.
Jak Pan ocenia udział uczelni i naukowców w drodze do ukształtowania zmian społecznych?
Osiągnięcia naukowe w ogromnym stopniu wpływają na zmiany społeczne. Decydują o tym, jakie narzędzia wykorzystujemy w pracy, jak się ze sobą komunikujemy i poruszamy się. Świadczą o tym kolejne rewolucje przemysłowe. Pozostawiają jednak one swój ślad na środowisku i klimacie Ziemi. Teraz mamy większą świadomość tych procesów, ale z pewnością można stwierdzić, że sieć Internet w wielkim stopniu zmniejszyła skutki gospodarcze pandemii. Z kolei osiągnięcia biotechnologii pozwoliły nam na szybkie opracowanie bezpiecznych i skutecznych szczepionek przeciw COVID-19. Trzeba wyraźnie podkreślić, że stoimy przed kolejnymi globalnymi wyzwaniami klimatycznymi, energetycznymi i zdrowotnymi. Rola nauki i postępu technologicznego jest tu nie do przecenienia. Politechnika Łódzka jako jedna z najlepszych uczelni technicznych w kraju aktywnie podejmuje nowe wyzwania wytyczone przez cele zrównoważonego rozwoju.